از زمان پیدایش بیماری ایدز، آگاهی دندانپزشکان و عموم بـه خطرات و احتمال انتقال بالقـوه ایـن بیمـاری و روشهـای کنتـرل عفونـت آسپسی از طریـق اعمـال جراحـی یـا دندانپزشـکی جراحی فک برای کاشت ایمپلنت دندان مثلا مـورد توجـه بیشـتری قـرار گرفته اسـت. در این مطلب به بررسی روشهای پیشگیری و کنترل عفونت در کلینیک دکتر هومن هوشنگی می پردازیم.
روشهای کنترل عفونت آسپسی
Asepsis یا آسپسـی بـه معنای رهایی از عفونـت یـا پیشـگیری از میکروبهـای عفونـت زاسـت. این متد در جهـت ممانعت از انتقال بیماری از بیمار به بیمار، از بیمار به پزشک و بالعکس به کار برده میشود که Contamination Cross میگویند. این تحقیقات نشان داده است که ریسـک ابتلا به این بیماری خطرناک ارتباط مستقیم بـا خـون فرد مبتلا دارد. و لـذا هرگونـه عمـل جراحـی دندانپزشـکی کـه سـبب خونریـزی گـردد، دندانپزشک و همکاران او را نـه تنها درمعرض خطر ابتلا بـه سـل، ویـروس هپاتیـت B و C و ایدز بلکـه بـه بیماریهـای دیگـری ماننـد هپاتیـت سـایتومگال، هرپـس نـوع 1 و 2 ،اسـترپتوکوک و اسـتافیلوکوک قرار میدهد.
خطر ابتلا به عفونتهای مختلف در دندانپزشکی
عفونتهـای فـوق و بسـیاری از عفونتهای دیگر از طریق تماس با بزاق و قطرات ریز معلق در هـوا و نیـز وسـایل آلوده قابل انتقال هسـتند. بایسـتی توجـه داشـت کـه خطـر ابتلا بـه عفونـت با اتمام جراحی یا عمل جراحی خاتمه نمی‌یابـد، چرا کـه بسـیاری از میکروبها در محیـط و روی وسـایل زنـده باقـی میمانند و عفونت زایی خود را حفـظ میکننـد بـه عنـوان مثـال ویـروس هپاتیـت B قـادر اسـت بـه مـدت 7 روز یـا بیشـتر بـر روی سـطوح و در حـرارت محیـط زنده باقی بماند. ویروس ایدز نیز قادر است تا 2 ساعت در لخته خون آلوده تازه زنده بماند. چـون تمـام بیمـاران مبتـا را نمیتـوان بـه واسـطه تاریخچـه، معاینـات بالینـی یـا آزمایشـهای البراتـوراری شناسـایی نمـود بایسـتی احتیاطات معمول را برای بیماران خـود بـه کار بریم تا برای خود و بیماران آرامـش خاطر داشته باشیم.
توصیه های ایمنی
به کارگیری توصیه های ایمنی خطر ابتلا و انتقـال بیماریهـای ویروسـی از بیمـار بـه بیمـار، از بیمـار بـه پزشک و بالعکس را در محیـط کار دندانپزشـکی کاهش می دهد. توصیـه های ایمنی مدون شـده شامل واکسیناسـیون دندانپزشـکان و دسـتیاران، پوشـش محافظتـی، شسـتن دسـت، نحـوه کاربـرد وسـایل تیـز، روش تمیـز کـردن و اسـتریل کـردن وسـایل، روشـهای ضدعفونـی کـردن سـطوح محیـط کار البراتـوار و مطـب و نحـوه دور انداختـن وسـایل تیـز و مـواد آلـوده مـی باشـد.
انتقال عفونت در مطب دندانپزشکی
انتقال عفونت در مطب دندانپزشکی از چندین راه ممکن است رخ دهد
- تماس مستقیم با خون، بزاق یا سایر ترشحات
- تماس غیر مستقیم با وسایل، دستگاه ها یا سطوح آلوده
- تماس با ذرات معلق در هوا یا اسپری آب و هوا .
لازمـه بـروز عفونـت از طـرق فـوق یـک میزبـان مسـتعد، میکـروب هـای بیماریـزا بـه تعـداد کافـی جهـت ایجـاد عفونـت و مسـیر ورود مناسـب بـه بـدن مـی باشـد.
هرچنـد انتقـال عفونـت از طریـق خـون از پزشـکان بـه بیمـاران کـم اسـت، لیکـن از 1970 تـا 1987 چندیـن مـورد گـزارش شـده اسـت. چندیـن مـورد انتقـال بیماریهـا از طریـق خـون از یـک بیمـار بـه بیمـار دیگـر گـزارش شـده اسـت.پر واضـح اسـت کـه تدابیـری بـه منظـور کنتـرل عفونـت در مطـب الزامـی اسـت. هـدف کنتـرل عفونـت در مطـب، پیشـگیری از ابتلا بیمـاران و آشـناکردن بـا جدیدتریـن وسـایل کنتـرل عفونـت یـا آسپسی در محیط کار می باشد.
مقررات مربوط به ضد عفونی کردن سطوح
ضد عفونی کردن فرآینـدی اسـت که بـه وسـیله آن همـه میکروارگانیسـم هـای بیماریـزای یـک جسـم از بین رفته و یا غیرفعال می شوند . ولی الزاما همه اسـپورهای باکتریال مقاوم از بین نمی روند. در حقیقـت در فرآیند ضدعفونی کـردن، هرچنـد از بـار میکروبـی سـطوح کاسـته میشود، ولی فرآینـد سترون سازی اتفـاق نمیافتد. عمل ضد عفونی کردن در سه پایه ضعیف، متوسط و قـوی انجـام میشـود.
طبقه بندی لوازم کار دندانپزشکی
لوازم کار دندانپزشکی براساس نوع کار و خطر بالقوه انتقال عفونتشان به سه گروه طبقه بندی میشوند
وسایل بحرانی
این وسایل در بافت نرم نفوذ کرده یا با استخوان تماس پیدا می کنند، مانند، وسایل جراحی و سرسوزن. وسایل بحرانی باید به روش استریلیزاسیون حرارتی استریل شوند و یا پس از مصرف دور انداخته شوند
وسایل نیمه بحرانی
ایـن وسـایل در بافـت نـرم نفـوذ نکـرده و بـا اسـتخوان تمـاس پیـدا نمـی کننـد، ولـی بـا مخـاط یـا پوسـت ناسـالم تمـاس دارند. .ماننـد آینـه هـای دندانپزشـکی و فیلـم نگهدارنـده هـا. وسایل نیمه بحرانی باید به روش استریلیزاسیون حرارتی استریل شوند و یا در صورت حساس بـودن بــه حرارت توسط مواد ضدعفونی کننده قوی، ضد عفونی شوند.
وسایل غیر بحرانی
این وسایل فقط با پوست سالم بیمار تماس پیدا میکنند. مانند: سر تیوب دستگاه رادیوگرافی، کابینتها. وسـایل غیـر بحرانـی در صـورت آلـوده شـدن بایـد توسط مواد ضـد عفونی کننده متوسط ضدعفونی شوند. برای ضد عفونی کردن محیط و سـطوح از محلولهای ضد عفونی کننده اســتفاده میشــود. بــه هیــچ وجــه بــه منظـور استریلیزاسـیون اسـتفاده نمـی شـوند.